Wyrok NSA z dnia 18 kwietnia 2024 r., sygn. III OSK 1693/22

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Przemysław Szustakiewicz, Sędziowie Sędzia NSA Olga Żurawska-Matusiak, Sędzia del. WSA Arkadiusz Windak (spr.), , po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J.R. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 marca 2022 r. sygn. akt II SA/Wa 120/22 w sprawie ze skargi J.R. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] grudnia 2021 r., nr [...] w przedmiocie odmowy wyłączenia stosowania przepisów ustawy 1) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, 2) zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz J.R. kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] stycznia 2019 r., nr [...] Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, po ponownym rozpatrzeniu sprawy wniosku J.R. z dnia [...] maja 2017 r., odmówił wyłączenia stosowania przepisów art. 15c, art. 22a i art. 24a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2019 r., poz. 288), określanej dalej jako "ustawa zaopatrzeniowa".

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 18 listopada 2019 r., sygn. akt II SA/Wa 291/19 oddalił skargę J.R. na ww. decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] stycznia 2019 r., nr [...].

Na skutek skargi kasacyjnej od ww. wyroku Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 5 listopada 2020 r., sygn. akt I OSK 532/20 uchylił ww. wyrok oraz zaskarżoną decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z [...] stycznia 2019 r. i poprzedzającą ją decyzję tego organu z [...] października 2018 r., nr [...]. W wyroku tym Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że unormowanie zawarte w art. 8a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej ma służyć zweryfikowaniu, czy funkcjonariusz objęty ustawowym domniemaniem "służby na rzecz totalitarnego państwa" jest w istocie osobą, której wysokość świadczeń powinna być ustalana na podstawie restrykcyjnych przepisów znajdujących aksjologiczne uzasadnienie wyłącznie do tych osób, które angażowały się w sposób bezpośrednio ukierunkowany na realizowanie charakterystycznych dla ustroju państwa totalitarnego jego zadań i funkcji i którego prawa (z tego względu) zostały nabyte niesłusznie z perspektywy aksjologii demokratycznego państwa prawnego. Zdaniem NSA, ustawodawca nie wskazał trzech odrębnych przesłanek określających treść normy materialnoprawnej podlegającej zastosowaniu, lecz jedną przesłankę "szczególnie uzasadnionych przypadków", którą należy rozważać z uwzględnieniem kryteriów "krótkotrwałej służby przed dniem 31 lipca 1990 r." oraz "rzetelnego wykonywania zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r. w szczególności z narażeniem zdrowia i życia". Brak spełnienia któregoś z kryteriów wskazanych w punktach 1 i 2 art. 8a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej nie wyłącza automatycznie możliwości spełnienia przesłanki "szczególnie uzasadnionego przypadku", lecz wymaga zbadania, czy służba określonej osoby, mimo że nie była "krótkotrwałą służbą przed dniem 31 lipca 1990 r.", bądź nie charakteryzowała się "rzetelnym wykonywaniem zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r. w szczególności z narażeniem życia i zdrowia" była służbą charakteryzującą się bezpośrednim zaangażowaniem w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego, czy też charakteru takiego nie miała, tj. była np. działalnością ograniczającą się do zwykłych standardowych działań, czynności podejmowanych i wykonywanych w każdej służbie publicznej.

Punktem odniesienia dla oceny "krótkotrwałości służby przed dniem 31 lipca 1990 r." powinien być cały okres służby pełnionej przez osobę, której dotyczy postępowanie prowadzone na podstawie art. 8a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej i na tym tle należy oceniać, czy okres służby tej osoby przed dniem 31 lipca 1990 r. w stosunku do całego okresu służby tej osoby spełnia kryterium "krótkotrwałości".