Wyrok SN z dnia 14 marca 2018 r., sygn. II CSK 276/17

Nie jest wyłączone stosowanie konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego w odniesieniu do roszczenia o zachowek. Może zatem dojść do oddalenia powództwa o zachowek ze względu na jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego lub do obniżenia z tej przyczyny jego kwoty, aczkolwiek powinno to nastąpić jedynie w przypadkach wyjątkowych. Zachowek stanowi bowiem przejaw realizacji obowiązków moralnych spoczywających na zmarłym wobec najbliższych członków rodziny.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Monika Koba

SSN Zbigniew Kwaśniewski

w sprawie z powództwa E.B. przeciwko I.T. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 14 marca 2018 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w S. z dnia 13 października 2016 r., sygn. akt I ACa ."/16,

1) oddala skargę kasacyjną

2) zasądza od powoda na rzecz pozwanej koszty postępowania kasacyjnego w kwocie 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych.

Uzasadnienie

Powód E.B. domagał się zasądzenia od pozwanej A.B. (obecnie po zmianie nazwiska - I.T.) kwoty 212 227,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem zachowku po matce powoda O.K. oraz kwoty 8 635 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem zwrotu poniesionych przez powoda kosztów pogrzebu O.K.

Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2016 r., Sąd Okręgowy w S. oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu. Sąd ustalił, że w dniu 21 listopada 2009 r. zmarła O.K., ostatnio zamieszkała w S. W chwili śmierci była wdową. Powód E.B. jest jej jedynym dzieckiem, zaś pozwana jest wnuczką O.K. i córką powoda. Postanowieniem z dnia 6 września 2010 r. Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po O.K. na podstawie testamentu z dnia 24 lipca 2008 r. nabyła w całości pozwana z dobrodziejstwem inwentarza. Sąd ustalił, że w skład spadku po O.K. wchodzą: spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. P. nr [...] o wartości 243 100 zł, nasadzenia i zabudowania w postaci domku, ogrodzenia i innej infrastruktury na działce ogrodowej nr [...] w zasobach ROD "Z" w S., pozostającej w użytkowaniu O.K. do chwili jej śmierci, o wartości 95 723 zł (7.623 zł plus 88 100 zł), środki na rachunkach spadkodawczyni o równowartości 3 527 zł oraz wierzytelność w kwocie 16 127, 31 zł, łącznie 358 477, 31 zł. Stosownie do art. 991 § 1 k.c, powodowi przysługuje tytułem zachowku połowa tej sumy, a więc 179 238,65 zł, którą Sąd pomniejszył na podstawie art. 991 § 2 k.c, o kwotę 91 100 zł tytułem wartości poczynionego przez spadkodawczynię zapisu na rzecz syna, polegającego na ustanowieniu przez pozwaną, w dniu 28 lutego 2012 r., na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego, położonego w S. przy ulicy P.[...], bezpłatnego i dożywotniego użytkowania polegającego na prawie korzystania przez powoda z całego tego lokalu z wyłączeniem innych osób. Ostatecznie Sąd pierwszej instancji obliczył przypadający powodowi zachowek na kwotę 88 138,65 zł. Na poczet tej kwoty zaliczył wartość nasadzeń i zabudowań w postaci domku, ogrodzenia i innej infrastruktury na działce ogrodowej nr [...] o wartości 95 723 zł. Sąd wskazał, że po śmierci O.K. powód i pozwana złożyli odrębne wnioski o przydział działki nr [...]. Uchwałą zarządu ROD z dnia 27 lutego 2010 r. działka została przydzielona powodowi. Pozwana odwoływała się od decyzji, ale bezskutecznie. W piśmie z dnia 28 marca 2010 r. zarząd ROD poinformował pozwaną, że nabyła ona w spadku prawo do nasadzeń i zabudowań na działce, ale powinna rozliczyć się z ich wartości z powodem, któremu przydzielono działkę. Powód nie rozliczył się z córką. W dniu 13 listopada 2014 r. powód złożył do zarządu ROD "Z " wniosek o rozwiązanie umowy dzierżawy działki ogrodowej nr [...], zaś klucze do furtki i domku przekazał pozwanej. Po ich odesłaniu przez pozwaną, powód złożył je w siedzibie zarządu ROD w S. przy ul. G. [..] do dyspozycji zarządu.