Wyrok SN z dnia 4 października 2007 r., sygn. I UK 116/07

Zawarcie umowy o pracę i zgłoszenie wynikającego z niej zatrudnienia organowi ubezpieczeń społecznych nie powodują powstania obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, jeżeli z okoliczności (nie wyłączając domniemania faktycznego - art. 231 k.p.c.) wynika, że praca nie była świadczona oraz że usta­lone warunki wynagradzania za pracę nie odpowiadały zatrudnieniu ale zostały uzgodnione w celu uzyskania nieproporcjonalnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza,

Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Herbert Szurgacz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 października 2007 r. sprawy z odwołania Anny C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Ł. z udziałem zainteresowanego Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowo-Usługowego „J.” - Jadwiga L. o ustalenie istnienia obowiązku ubez­pieczenia, na skutek skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 grudnia 2006 r. [...]

oddalił skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 17 stycznia 2005 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w Ł. stwierdził, że Anna C. nie podlega ubezpieczeniom społecznym pracowników od dnia 2 kwietnia 2002 r., wskazując na pozorność umowy o pracę zawartej z Jadwigą L. właścicielką PPHU „J.” w Ł.

Wyrokiem z dnia 7 listopada 2005 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi oddalił odwołanie ubezpieczonej. Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 2 kwietnia 2002 r. Anna C. została zatrudniona w PPHU „J.” w Ł. należącym do Jadwigi L., na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku zastępcy kierownika i głównego technologa, z wynagrodzeniem zasadniczym w kwo­cie 3. 500 zł brutto oraz dodatkiem funkcyjnym w wysokości 700 zł brutto. Odwołująca się nie otrzymała pisemnego zakresu czynności natomiast ustnie przekazano jej, że miało to być opracowywanie receptur na ciasto, szukanie nowych odbiorców, udział w targach żywności i pokazach. Od chwili zawarcia umowy o pracę odwołująca się wielokrotnie występowała do pracodawcy o udzielenie urlopu bezpłatnego: w dniu 25 czerwca 2002 r. na okres od 1 lipca 2002 r. do 30 września 2002 r.; w dniu 28 listopada 2002 r. na okres od 1 grudnia 2002 r. do 31 grudnia 2002 r.; w dniu 25 stycznia 2003 r. na okres od 1 lutego 2003 r. do 30 czerwca 2003 r. Od dnia 3 lipca 2003 r. do dnia 31 sierpnia 2003 r. odwołująca się pobierała zasiłek opiekuńczy, a 1 września 2003 r. wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego na okres od 3 września 2003 r. do 12 września 2003 r. Od 25 września 2003 r. do 29 listopada 2003 r. odwołująca się Anna C. była niezdolna do pracy - od 25 września 2003 r. do 27 października 2003 r. pobierała wynagrodzenie za czas choroby płatne ze środków zakładu pracy, a od 28 października 2003 r. do 29 listopada 2003 r. zasiłek chorobowy. W dniu 29 listopada 2003 r. odwołująca się wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego na okres od dnia 30 listo­pada 2003 r. do 31 grudnia 2003 r., który następnie przedłużyła do 21 marca 2004 r. W dniu 22 marca 2004 r. Anna C. podpisała aneks do umowy o pracę zgodnie, z któ­rym powierzono jej obowiązki głównego technologa i inspektora kontroli wewnętrznej określając jej wynagrodzenie na 6.000 zł brutto. Zmianę stanowiska i uposażenia uzasadniono koniecznością nadzoru nad wprowadzaniem zasad GMP i GHP jako konsekwencję wejścia Polski do Unii Europejskiej, zmianą przepisów sanitarnych i higienicznych oraz koniecznością opracowania instrukcji i regulaminów, stanowiących wstęp do opracowania zasad HACAP. „Program poprawy warunków sanitar­nych w Zakładzie Cukierniczym i sklepie przy ul. H. w Ł.” skierowany do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Ł. był jedynym dokumentem przygotowa­nym przez wnioskodawczynię. Od 29 marca 2004 r. do 11 maja 2004 r. odwołująca się przebywała na zasiłku opiekuńczym. W dniu 15 maja 2004 r. wystąpiła do praco­dawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego na okres od 16 maja 2004 r. do 31 maja 2004 r. Od 28 czerwca 2004 r. Anna C. stała się niezdolną do pracy w związku z chorobą przypadającą w okresie ciąży (od 28 czerwca 2004 r. do 30 lipca 2004 r. pobierała wynagrodzenie za czas choroby płatne ze środków zakładu pracy, a od dnia 31 lipca 2004 r. do 6 listopada 2004 r. zasiłek chorobowy). W dniu 8 listo­pada 2004 r. wnioskodawczyni urodziła dziecko i w dniu 24 listopada 2004 r. złożyła wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego począwszy od dnia 7 listopada 2004 r. Od 8 listopada 2004 r. przebywała na urlopie macierzyńskim, a obecnie przebywa na bezpłatnym urlopie wychowawczym.

Na podstawie powyższych ustaleń Sąd Okręgowy stwierdził, że umowa o pracę zawarta przez Annę C. i Jadwigę L. jest nieważna na podstawie art. 83 k.c., gdyż została zawarta dla pozoru. Zatrudnienie Anny C. było jedynie podyktowane umożliwieniem jej skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Z tego powodu odwołująca się nie spełniała warunku do objęcia ubezpieczeniami społecznymi pracowników w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) od dnia 2 kwietnia 2002 r., dlatego że nie była osobą pozostającą w stosunku pracy zgodnie z art. 8 ust. 1 powołanej wyżej ustawy.