Wyrok NSA z dnia 13 stycznia 2009 r., sygn. II OSK 1635/07

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Andrzej Jurkiewicz Sędziowie sędzia NSA Barbara Adamiak sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.) Protokolant Marcin Rączka po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2009 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skarg kasacyjnych Gminy Krokowa, F. W. i innych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 czerwca 2007 r. sygn. akt I SA/Wa 334/06 w sprawie ze skarg Gmina Krokowa, K. S. i innych na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] listopada 2005 r. nr [...] w przedmiocie wpisu do rejestru zabytków oddala skargi kasacyjne

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 22 czerwca 2007 r., sygn. akt I SA/Wa 334/06 oddalił skargę Gminy Krokowa i innych na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 18 listopada 2005 r., nr DOZ-EJ-500-62d/05 w przedmiocie wpisu do rejestru zabytków. W uzasadnieniu podniesiono, że przedmiotem oceny Sądu jest decyzja Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego utrzymująca w mocy decyzję Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpisie do rejestru zabytków układu ruralistycznego wsi Karwieńskie Błota I i II w granicach historycznych wraz z otoczeniem wydana na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. b oraz art. 9 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.1568 ze zm.), cyt. dalej jako "ustawa o ochronie zabytków". Stosownie do art.6 ust.1 pkt 1 lit b: "Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania zabytki nieruchome będące, w szczególności układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi". Pojęcie układu ruralistycznego ustawodawca sprecyzował w art. 3 pkt 12 stanowiąc, że jest to "przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg." Znajdujące się w aktach administracyjnych sprawy opinie, rozpoznania monograficzne, ekspertyzy i studia historyczne dają podstawy do objęcia terenu Karwieńskich Błot I i II ochroną konserwatorską. Ze wszystkich znajdujących się w aktach administracyjnych opinii jednoznacznie wynika, że wartości historyczne, ruralistyczne i krajobrazowe Karwieńskich Błot pozwalają na uznanie tego obszaru za zabytek w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy. Zarzuty skarg dotyczące naruszenia przez organ art. 3 ust. 1 i 2 oraz art. 6 ust.1 pkt 1 lit b tej ustawy sprowadzają się do twierdzenia skarżących, że organ błędnie przyjął i z naruszeniem wymienionych przepisów objął wpisem przedmiotowy teren i otoczenie do rejestru zabytków, gdyż poprzez przekształcenia i podziały geodezyjne nieruchomości znajdujące się na tym terenie utraciły jakikolwiek związek z układem ruralistycznym. Z takim stanowiskiem nie można się jednak zgodzić, albowiem przepis art. 6 ust. 1 pkt 1 stanowi o możliwości objęcia ochroną zabytków "bez względu na stan zachowania". Ponadto, w aktach sprawy znajduje się opinia dr inż. Kazimierza Cebulaka (k. 28), w której odniósł się do wykonanych po wojnie inwestycji melioracyjnych i stwierdził, że "wprowadzone zmiany miały charakter rewaloryzacji i renowacji i nie zmieniły istotnego funkcjonowania i ukształtowania rowów zbierających i osączających. W efekcie przedłużono żywotność polderu" (k. 27 verte). Znajduje to również potwierdzenie w opinii prof. Instytutu Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej - Janusza Bogdanowskiego (k. 40-41), opinii dr inż. arch. Elżbiety Raszei (k. 43-46), a także w opinii dr Z. Myczkowskiego: "W sprawie studium historyczno-ruralistyczno-krajobrazowego wsi Karwieńskie Błota, gm. Krokowa" (k. 57-62). Z opinii tych jednoznacznie wynika, że wieś Karwieńskie Błota posiada wyjątkową genezę historyczną, wielowiekową tradycję i unikatowo długi czas przetrwania bez zniekształcenia przestrzennego (k. 51, k. 49, k. 46, k. 45, k. 40-41) powoływane przez skarżących oświadczenie inż. J. Nurzyńskiego, zawarte w liście do sołtysa wsi Karwieńskie Błota, a dotyczące przebudowy systemu melioracyjnego i stwierdzające, że po "olendrach prawie nic nie zostało" pozostaje w sprzeczności ze wszystkimi pozostałymi opiniami znajdującymi się w aktach sprawy, w tym również z opiniami specjalistów z zakresu architektury krajobrazu. To uprawniało organ wydania decyzji właśnie w oparciu o te pozostałeopinie wydane w sprawie. Wymaga również podkreślenia, że przepisy ustawy o ochronie zabytków nie przewidują obowiązku organów orzekających o wpisie dobra do zabytku dopuszczenia dowodu z opinii biegłych na okoliczność, czy wpisywane dobro jest lub nie jest zabytkiem. Dlatego zarzuty skarg dotyczące konieczności dopuszczenia dowodu z opinii biegłych, oprócz opinii, które znajdują się w aktach sprawy i związany z tym zarzut naruszenia art. 75 § 1 k.p.a. w zw. z art. 84 §1 k.p.a., nie są trafne. Za nieuzasadniony należy również uznać zarzut, że wszystkie znajdujące się w aktach sprawy opinie są nieaktualne, bo zostały wydane po pierwszej decyzji wpisującej obszar Karwieńskich Błot do rejestru zabytków z 18 czerwca 1992 r., następnie uchylonej przez Generalnego Konserwatora Zabytków 16 listopada 1992 r. Jak wynika z akt sprawy opinia prof. Andrzeja Marsza była wydana w dniu 6 lutego 1993 r., dr inż. Bogny Lipińskiej w dniu 7 lutego 1993 r., dr Kazimierza Cebulaka w dniu 23 marca 1993 r., arch. Macieja Świątkowskiego w dniu 24 maja 1993 r., prof. J. Bogdanowskiego w dniu 10 lutego 1993 r., Komisji Kształtowania Przestrzeni przy Oddziale PAN w dniu 31 sierpnia 1999 r., dr inż. arch. E. Raszei w dniu 21 listopada 2001 r., dwie opinie dr Zbigniewa Myczkowskiego sporządzone w dniach 15 grudnia 2003 r. i 30 października 2004 r.,, Studium historyczno- ruralistyczno - krajobrazowe z 2004 r. Zatem zarzut braku opinii aktualnych w dacie podjęcia decyzji przez organy ochrony konserwatorskiej w 2005 r. jest nieuzasadniony. Wypada tez nadmienić, że skarżący kwestionując wszystkie powołane powyżej opinie, z których w sposób jednoznaczny wynika konieczność objęcia ochroną konserwatorską obszaru wpisanego do rejestru zabytków w granicach historycznych wraz z otoczeniem, oprócz argumentu, że system melioracyjny został przebudowany a teren podzielony na działki, nie przedstawili żadnych innych argumentów przemawiających za brakiem podstaw do objęcia przedmiotowego terenu wpisem do rejestru zabytków. Należy w tym miejscu nadmienić również, że w sytuacji, gdy były już podziały działek a także po przebudowie w latach ubiegłych urządzeń melioracyjnych, orzekał w sprawie wstrzymania podziałów nieruchomości objętych wpisem do rejestru zabytków Naczelny Sąd Administracyjny. W uzasadnieniu wyroku z 15 grudnia 1994 r., znajdującego się w aktach sprawy NSA stwierdził, że: "Przedmiotowy teren funkcjonał w miejscowej tradycji, jak i w źródłach historycznych jako obiekt związany ze starą, unikatową kulturą rolną, stosowaną przez osadników holenderskich. Ich działalność datująca się od XVI w. doprowadziła do wytworzenia na obszarze objętym między innymi zaskarżoną decyzją krajobrazu kulturowego w znaczeniu art.5 pkt 12 ustawy ochronie dóbr kultury.....Organ uprawniony był do objęcia ochroną konserwatorską przedmiotowych działek, znajdujących się na obszarze wsi Karwieńskie Błota".