Interpretacja indywidualna z dnia 9 maja 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP3-1.4011.125.2023.3.EC

W zakresie skutków podatkowych otrzymania przedsiębiorstwa w ramach nieodpłatnego działu spadku.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

3 lutego 2023 r. wpłynął Pana wniosek z 3 lutego 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych otrzymania przedsiębiorstwa w ramach nieodpłatnego działu spadku.

Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 7 kwietnia 2023 r. (data wpływu 7 kwietnia 2023 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego  

Od 15.06.2021 r. dla zmarłej w dniu (…).05.2021 r. przedsiębiorczyni ustanowiono zarząd sukcesyjny. Przedsiębiorstwem w spadku (dalej: PwS) zarządza zarządca sukcesyjny - córka zmarłej przedsiębiorczyni (jedna ze spadkobierców). Wyrokiem Sądu Rejonowego w (…) przedłużono zarząd sukcesyjny do 5 lat od dnia śmierci przedsiębiorczyni. Działalność PwS stanowiąca kontynuację działalności zmarłej przedsiębiorczyni polega na prowadzeniu dwóch zorganizowanych części, tj. hurtowni materiałów budowlanych w miejscowości oraz ośrodka wypoczynkowego nad jeziorem. PwS jest podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych (dalej: PIT) opłacającym podatek wg podatku liniowego oraz jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług (dalej: VAT). Spadkobiercami zmarłej przedsiębiorczyni są mąż (dalej: Pan) i dwoje dzieci, którzy posiadają status właścicieli PwS w udziałach 2/3 mąż i dzieci po 1/6. Zamierza Pan przejąć PwS do dalszego prowadzenia w ramach działu spadku, w którym pozostali spadkobiercy nie będą domagali się spłat i dopłat. W tym celu założy Pan działalność gospodarczą, rejestrując się w tym celu także jako podatnik VAT. W związku z brakiem precyzyjnych przepisów PIT, VAT, podatku od spadków i darowizn (dalej: PSD) oraz podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: PCC) wnosi Pan o wyjaśnienie wątpliwości interpretacyjnych, składając wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego

Nabędzie Pan przedsiębiorstwo w ramach działu spadku.

W skład masy spadkowej wchodziło przedsiębiorstwo, ruchomości, nieruchomości, środki pieniężne, papiery wartościowe.

Dział spadku nie miał miejsca. Przedsiębiorstwo w spadku jest dalej prowadzone przez zarządcę sukcesyjnego (sąd przedłużył okres funkcjonowania do 5 lat od dnia śmierci Pana małżonki).

Wartość nabytego przedsiębiorstwa i innych składników nabytych w wyniku działu spadku przekroczy pierwotną wartość majątku nabytego w drodze spadku.

Nabędzie Pan przedsiębiorstwo i ewentualnie inne składniki w ramach działu spadku, a nie zniesienia współwłasności.

Na pytanie czy zniesienie współwłasności nastąpiło nieodpłatnie, czy też został Pan zobowiązany do dokonania spłaty wskazał Pan, że zniesienie współwłasności nie ma zastosowania.

Pytania

1. Czy przejęcie przez Pana jako jednego ze spadkobierców przedsiębiorstwa w spadku, do dalszego jego prowadzenia jest neutralne na gruncie PIT dla Pana?

2. Czy przejęcie przez Pana jako jednego ze spadkobierców przedsiębiorstwa w spadku, do dalszego jego prowadzenia jest neutralne na gruncie VAT dla Pana?

3. Czy przejęcie przez Pana jako jednego ze spadkobierców przedsiębiorstwa w spadku, do dalszego jego prowadzenia jest neutralne na gruncie PSD i PCC dla Pana?

Przedmiotem niniejszej interpretacji jest odpowiedź na pytanie nr 1 w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych. Na pytanie nr 2 w zakresie podatku od towarów i usług oraz pytanie nr 3 zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Państwa stanowisko w sprawie

Pana zdaniem przejęcie przez Pana jako jednego ze spadkobierców przedsiębiorstwa w spadku (dalej: PwS), do dalszego jego prowadzenia jest neutralne na gruncie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2021.1128 t.j. ze zm., dalej: u.p.d.o.f.). Zarząd sukcesyjny unormowany jest w ustawie z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (dalej: Ustawa). Zgodnie z art. 59 ust. 1 tej Ustawy zarząd sukcesyjny wygasa m.in. z upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy (pkt 7, z zastrzeżeniem art. 60), dniem dokonania działu spadku obejmującego PwS (pkt 6) lub dniem nabycia przedsiębiorstwa w spadku w całości przez jedną osobę o której mowa w art. 3 pkt 3 (właściciela przedsiębiorstwa w spadku lub podmiotu, który nabył przedsiębiorstwo od jego właścicieli) (pkt3). Zgodnie z art. 60 Ustawy sąd z ważnych przyczyn może przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego przedłużyć okres zarządu sukcesyjnego na czas nie dłuższy niż pięć lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.

Na gruncie PIT PwS jest podatnikiem tego podatku i kontynuuje działalność zmarłego przedsiębiorcy (art. 1a ust. 1 i 2 u.p.d.o.f.). Nie jest Pan podatnikiem z tytułu dochodów osiąganych przez PwS ani z tytułu wypłacanych mu kwot udziału w zysku wygenerowanym przez to przedsiębiorstwo, do których ma prawo zgodnie z art. 27 Ustawy oraz art. 2 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f. Konstrukcja prawna PwS na gruncie u.p.d.o.f. to jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która jest podatnikiem PIT z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (art. 1a ust. 2 oraz art. 7a ust. 1). Jednocześnie Pan jako jeden z jego właścicieli jest współposiadaczem majątku tego przedsiębiorstwa wg przysługujących mu udziałów spadkowych, co wynika wprost z art. 3 pkt 1 i 2 oraz art. 4 Ustawy. Ze względu na ograniczony zakres podmiotowy PwS jako podatnika, istotne jest kompleksowe zbadanie sytuacji prawno-podatkowej Pana jako jego współwłaściciela.

Ustawodawca nie uregulował wprost skutków podatkowych przejęcia PwS przez jednego ze spadkobierców do dalszego jego prowadzenia. Przejęcie przedsiębiorstwa w drodze działu spadku w celu kontynuowania jego działalności stanowi wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego a tym samym zakończenie bytu prawnego przedsiębiorstwa w spadku jako podatnika PIT. Wraz z działem spadku, w wyniku którego jeden ze spadkobierców w całości staje się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa, kończy się wspólne posiadanie przedsiębiorstwa w spadku nabytego w ramach spadkobrania w procedurze nabycia spadku (sądowego lub notarialnego). Następuje bowiem nieodpłatne zniesienie majątku spadkowego w taki sposób, że część tego majątku stanowiąca zorganizowane przedsiębiorstwo (PwS) nabywa jeden spadkobierca do dalszego jego prowadzenia. Nabycie spadku jest wyłączone z opodatkowania PIT na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.

Także nieodpłatne zniesienie współwłasności uregulowane w art. 1 ust. 1 pkt 4 u.p.s.d. wyłącza skutki podatkowe w PIT na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiliście Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Z przedstawionego we wniosku opisu sprawy wynika, że Pana żona prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą. Pana żona zmarła w (...) maja 2021 r. i od tego czasu zarządcą sukcesyjnym jest córka i prowadzi Ona przedsiębiorstwo po zmarłej matce. Spadkobiercami zmarłej przedsiębiorczyni są Pan i dwoje dzieci, którzy posiadają status właścicieli PwS w udziałach 2/3 mąż i dzieci po 1/6. Zamierza Pan przejąć PwS do dalszego prowadzenia w ramach działu spadku, w którym pozostali spadkobiercy nie będą domagali się spłat i dopłat. Wartość nabytego przedsiębiorstwa i innych składników nabytych w wyniku działu spadku przekroczy pierwotną wartość majątku nabytego w drodze spadku.

Wątpliwości Pana sprowadzają się do ustalenia, czy w przypadku otrzymania przedsiębiorstwa w spadku po zmarłej żonie w wyniku nieodpłatnego działu spadku powstanie po Pana stronie obowiązek podatkowy w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 5a pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

W myśl art. 55¹ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1360 ze zm.):

Zgodnie art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

W myśl art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Stosownie do treści art. 11 ust. 1 powyższej ustawy:

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną, jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

W związku z tym należy wskazać, że obok pieniędzy i wartości pieniężnych, ustawodawca za przychody uważa również wartość otrzymanych świadczeń w naturze. Świadczenia w naturze to takie świadczenia, w przypadku których przedmiot świadczenia jest inny niż pieniądz lub wartość pieniężna. Będą to w szczególności różnego rodzaju świadczenia rzeczowe, chociaż przedmiotem świadczenia mogą być również prawa.

Powyższe związane jest z przyjętą zasadą kompletności opodatkowania, w myśl której opodatkowaniu powinny podlegać niemal wszelkie przysporzenia majątkowe, a nie tylko te o charakterze pieniężnym. W przypadku świadczeń w naturze przychody powstają dopiero z chwilą ich otrzymania.

Z kolei na podstawie art. 11 ust. 2 cytowanej ustawy:

W myśl art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Sformułowanie „w szczególności” dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Z uwagi na fakt, że część udziałów w przedsiębiorstwie ma Pan otrzymać w ramach działu spadku konieczne jest odwołanie się do regulacji Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 924 ww. kodeksu spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, natomiast spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (art. 925 Kodeksu cywilnego).

Oznacza to, że z chwilą śmierci należące do spadkodawcy prawa i obowiązki stają się spadkiem, który podlega przepisom prawa spadkowego, a data śmierci (chwila śmierci) spadkodawcy ustala, kto staje się spadkobiercą oraz co wchodzi w skład masy spadkowej. Natomiast postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia potwierdzają jedynie prawo spadkobiercy do tego spadku od momentu jego otwarcia. Powyższe wyjaśnienie oznacza, że dniem nabycia spadku przez spadkobiercę jest data śmierci spadkodawcy.

Natomiast, zgodnie z art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego:

Z instytucją działu spadku mamy natomiast do czynienia w sytuacji, w której spadek przypada kilku spadkobiercom. Jeżeli więc spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 ww. kodeksu).

Zgodnie z zapisem art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego dział spadku może nastąpić na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Zatem do momentu zniesienia współwłasności lub dokonania działu spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku. Na podstawie art. 1038 § 1 Kodeksu cywilnego sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku. § 2 wskazuje, że umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku.

W wyniku działu spadku prawa majątkowe objęte spadkiem przyznane poszczególnym spadkobiercom stosownie do wielkości ich udziałów, przechodzą na nich. Ustaje więc wspólność majątku spadkowego. Umowa o dział spadku lub prawomocne orzeczenie sądowe o dziale spadku stanowią tytuł własności rzeczy, które w dziale przypadły poszczególnym spadkobiercom. Tak więc na skutek działu spadku następuje „konkretyzacja” składników masy spadkowej przypadających poszczególnym spadkobiercom. Jeżeli zatem wartość składników majątku nabytych w wyniku działu spadku jest zgodna z udziałem posiadanym przed działem spadku – na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych nie następuje nabycie podlegające opodatkowaniu, ponieważ w ten sposób nie ulega powiększeniu zarówno zakres dotychczasowego władztwa tej osoby nad rzeczą, jak i stan jej majątku osobistego.

Dział spadku, w wyniku którego udział w składnikach majątku przedsiębiorstwa nie zwiększył się, zmienia wyłącznie charakter własności. Jednakże nabycie przedsiębiorstwa –składników majątku zmarłego - w drodze działu spadku w części przekraczającej udział spadkowy stanowi nabycie w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jeżeli nabycie to jest nieodpłatne, to rodzi ono określone skutki podatkowe w rozumieniu przepisów ustawy. Otrzymując nieodpłatnie – w wyniku działu spadku – część przekraczającą udział spadkowy podatnik uzyskuje przysporzenie majątkowe mające konkretny wymiar finansowy.

Zgodnie z teorią prawa rzeczowego przyznanie danej osobie na wyłączną własność rzeczy w drodze zniesienia współwłasności, podziału majątku wspólnego czy działu spadku, jest nabyciem tych rzeczy. Natomiast, biorąc pod uwagę przyjętą linię orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, nabyciem rzeczy w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie jest przyznanie jej na wyłączną własność jednemu ze współwłaścicieli w wyniku podziału majątku wspólnego, jeśli:

‒podział taki jest ekwiwalentny w naturze i nie towarzyszą mu spłaty i dopłaty lub

‒wartość otrzymanej przez daną osobę rzeczy w wyniku podziału tego majątku, mieści się w udziale, jaki przysługiwał jej w majątku wspólnym.

Z powyższego wynika, że jeżeli spełnione są wymienione wyżej warunki, dział spadku nie może być rozpatrywany w kategoriach nabycia podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Natomiast wszelkie przypadki gdy udział danej osoby ulega powiększeniu, traktowane być muszą w kategorii nabycia, gdyż w ten sposób ulega powiększeniu zarówno zakres dotychczasowego władztwa tej osoby nad rzeczą (składnikami majątku przedsiębiorstwa), jak też stan jej majątku osobistego. W sytuacji natomiast, gdy dział spadku ma charakter nieodpłatny, a na skutek jego dokonania dotychczasowy udział danej osoby ulega powiększeniu, mamy do czynienia z przysporzeniem, mającym konkretny wymiar finansowy. To z kolei, w związku z faktem, że nabycie rzeczy lub praw majątkowych na podstawie działu spadku nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, powoduje powstanie obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych, na skutek osiągnięcia przychodu z tzw. innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W związku z powyższym, w wyniku planowanego działu spadku otrzyma Pan składnik majątku o wartości przewyższającej udział Pana w spadku po zmarłej żonie. Tym samym w wyniku nieodpłatnego nabycia powyższych składników wchodzących w skład masy spadkowej, nastąpi po Pana stronie przysporzenie majątkowe (uzyskane nieodpłatnie, gdyż bez żadnego ekwiwalentu finansowego), które stanowić będzie – w tej części, w której pozostali spadkobiercy przekazali na rzecz Pana swoje udziały – przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wartość nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa wyżej ustala się według uregulowań art. 11 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami tego rodzaju.

Zgodnie jednak z art. 21 ust. 1 pkt 125 ww. ustawy:

W myśl art. 21 ust 20 ww. ustawy:

Z wykładni językowej tego zwolnienia, a zwłaszcza z wykładni zawartego w nim zwrotu „wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b” wynika, że do powyższego zwolnienia uprawnione są osoby, które otrzymają świadczenia nieodpłatnie od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn.

Zgodnie natomiast z art. 14 ust. 3 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2021 r., poz. 1043):

Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że w wyniku opisanego powyżej planowanego nieodpłatnego działu spadku otrzyma Pan od spadkobierców (osób zaliczonych do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn) składnik majątku o wartości przewyższającej wartość udziału w spadku jaki przysługiwał Panu po zmarłej żonie to osiągnie Pan przychód ze źródła, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychód ten korzysta jednak ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 tej ustawy i w rezultacie nie jest Pan zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu takiego nabycia.

Podsumowując, w związku z nieodpłatnym działem spadku składników przedsiębiorstwa powstanie u Pana przychód z innych źródeł, który będzie jednak podlegał zwolnieniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym planowana czynność – nieodpłatnego działu spadku udziałów w przedsiębiorstwie nie spowoduje u Pana powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych.  

Jednocześnie wskazać należy, że stanowisko Pana uznano za nieprawidłowe z uwagi na odmienne uzasadnienie prawne zajętego przez Pana stanowiska. W przedmiotowej sprawie nie znajduje zastosowania art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego podanego przez Pana w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

-Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Pana sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i musi się Pan zastosować do interpretacji.

-Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

‒Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

-w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

-w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).